“Truman Show” Film Değerlendirilmesi

1998 yapımlı film, Truman Burbank’ın bebekliğinden bu yana gerçekliği olmayan bir dünyada sadece tek gerçek olarak yaşamının film gibi sunulduğu bir hikâyeyi anlatır. Film Truman’ın hayatını senaryoya dönüştüren ve kontrol eden yönetmenin “ film ve dizilerin gerçekliği olmadığını ancak Truman Show’un gerçek olduğu” ifadesi ile başlar. 

Hayatının her alanının ve çevresindeki herkesin yaratılmış bir gerçeklik olduğuna dair hiçbir bilgisi olmayan Truman, hayatının kontrolü kendisinin elinde olduğu düşüncesiyle yıllarca yaşamıştır. Ancak babasının suda boğularak ölmesi, radyoda uçakların tehlikeli olduğunun sürekli dile getirilmesi ve çocukluğundan beri içinde var olan merak duygusunu bastırmak amacıyla sürekli sınırlarını bilmesi gerektiğinin hatırlatılması boşuna değildir. Aslında hayatı bir şekilde kontrol altına alınmıştır. Kitle iletişim araçları, çevresindekilerin söylemleri onun hayatını yıllarca belirlemiştir. Ne zaman  sokak ortasında arabaları durdurduğu gün hayatına dair birtakım gerçekleri görmeye başladı. İzlendiğinin farkına varmaya başladığı anda arabaları durdurarak hayatını kontrol altına almanın ilk adımını atıyor. Tıpkı Truman Show gibi günümüz teknolojilerinin gelişmesi ile birlikte insanın bütün hayatı bir şekilde denetim altındadır. Bu açıdan bu film, günümüzü ve Adorno’nun kültür endüstrisi kavramını açıklamada çok iyi bir örnektir. İzlediğimiz, seçtiğimiz ve aldığımız her şeyin bizim tercihlerimiz sonucunda olduğu yanılgısına kapıldığımız gibi Truman da hayatının kendi elinde olduğu yanılgısına düşmüştü. Kitle iletişim araçları, çevresi ve okul aracılığıyla bir takım ön kabuller aşılanmaya çalışılmış ve sınırları aşmamak gerektiği sürekli vurgulanmıştır. Tıpkı günümüzde bir takım ön kabullerin bize de aşılandığı gibi..  Bu gözetim ve kontrolün elde edilmesinde insanlığın faydasına olduğunu düşündüğümüz bilimin önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Truman Show’da babasının denizde kaybı üzerinden bir travma yaratarak Truman’ın deniz üzerinden çıkışı yıllarca engellenmiştir. Günümüzde davranış bilimi ve psikoloji gibi çeşitli alanların, insanların tüketim pratiklerini etkilediği görülmektedir. Bu açıdan eylemlerimizi manipüle eden bu uygulamaların insan hayatını mahvedecek boyutuna aldırış etmeden hayatımız kontrol edilmektedir. Truman’ın hayatının bir meta olduğu gibi günümüzde de insan hayatı meta olmaktan kurtulamıyor. 

Truman Show yönetmeni ile bir röportajda “ Neden şimdi bu durumu sorguluyor?” sorusuna, yönetmen “ çünkü insan kendisine sunulan dünyanın gerçekliğini kabul eder” diye cevap verir. Bu nokta önemlidir. Günümüz açısından baktığımızda tüketime dair bir takım gerçeklikler inşa edilmiş ve bizler bu gerçekliği kabul ediyoruz. Hayatın sadece tüketimden ibaretmiş gibi görüldüğü bir gerçeklik yanılgısı söz konudur. Yönetmen “ gerçekliği keşfetme konusunda kararlı olsaydı onu engellemek mümkün olmazdı” diye ekler. Kendi gerçekliğini bulmaya dair günümüzü de yansıtan bir ifade yine yönetmenden gelmiştir.

“Senin için yarattığım bu dünyada olandan fazlası yok. Aynı ..aynı ikiyüzlülük ama benim dünyamda korkacak bir şey yok.” Günümüz kültür endüstrisi bizlere korkularımızı ve üzüntülerimizi unutturan bir dünya, bir gerçeklik sunmaktadır. Tıpkı Truman Show’un yönetmeninin yarattığı bir dünya, bir gerçeklikte olduğu gibi.  Son olarak yine yönetmenin “seni senden bile daha iyi tanıyorum.. korkuyorsun, bu yüzden gidemiyorsun..”  ifadesi, Truman’ın zayıflıklarından güç alarak denetim sağladığını göstermektedir. Tıpkı bizlerin profilini çizen bir yapay zeka ile zayıflıklarımızdan yararlanılarak kolayca manipüle edildiğimiz gibi..  Filmin sonunda da gösterildiği gibi eğer kendi gerçekliğimizi yaratmak istiyorsak korkularımıza rağmen cesaretli olup karar vermeliyiz. Tabi bunun gerçekleşmesi için Lipmann’ın ifade ettiği gibi zaman ve dikkatimizi düşünmeye ve sorgulamaya vermemiz gerekiyor. 

Yazı hakkında yorum, eleştiri ve önerileriniz için Yazar-Sibel AKKOÇ’a buraya tıklayarak mail gönderebilirsiniz.