109 Yıl Oldu
18 Mart günü tüm Türkiye’de kutlanan milli bir gündür.1.Dünya Savaşı sırasında 18 Mart 1915 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu’nun zaferiyle sona eren Çanakkale Deniz Savaşları’nın anıldığı gündür. Başta Çanakkale olmak üzere tüm Türkiye’de resmi makamlarca çeşitli programlarla kutlanmakta şehitler ve gaziler anılmaktadır.
Çanakkale Zaferi ile ilgili anmaların, programların öncesinde bu konuda yüzlerce kitap yazılmıştır. Çünkü Türk Milleti’nin birlik ve beraberlik içinde verdiği şanlı mücadeleyi anlatan Çanakkale Zaferi, insanlık tarihinde benzerine az rastlanır bir kahramanlık destanıdır. Detay ve ayrıntıları incelendikçe daha iyi anlaşılabilen bir savaştır.
Milli bir direniş, bir ulusun topyekûn ulusal bir ruhla başardığı bir zaferdir. Bu zaferle ilgili satır başları ile bazı notları buraya alırsak;
“Birinci Dünya Savaşı’nda İtilaf devletleri safında Almanya’nın yanında savaşa giren Osmanlı Devleti Çanakkale Cephesi’nde millet olarak varoluş mücadelesi verdi.”
Savaş İtilaf devletlerinin Anadolu’yu ele geçirmek ve Osmanlıları savaş dışı bırakmak istemeleri ile başlamıştır. Osmanlı Devleti’nin Almanya yanında savaşa girmesi İngiltere, Rusya ve Fransa’yı savaşta zayıf bırakmıştır.”
Savaş İtilaf Devletleri İngiltere ve Fransa’ya ait gemilerden oluşan bir donanma 1915 yılının Şubat ayında Çanakkale boğazına büyük bir saldırı başlatmıştır. İtilaf devletleri Osmanlı İmparatorluğunun başkenti olan İstanbul’u ele geçirmek ve Karadeniz’de Rusya’yı rahatlatmak istiyordu.
“ 1915 Şubat’ından önce Çanakkale Boğazı ilk önce 3 Kasım 1914’te bombalandı. Seddülbahir Kalesi’ne düşen bir top mermisi cephaneliği patlattı. Beş subay ve seksen bir er şehit oldu. İlk şehitler Kale’nin giriş kapısının yanına defnedildi…”
Sofya’da 1913-1915 yıllarında ateşe olarak bulunan Mustafa Kemal Birinci Dünya Savaşı’nda 1915’te 19. Tümen Komutanı olarak yarbay rütbesi ile Çanakkale savaşına katıldı. Ancak savaş ilerledikçe albay rütbesine terfi ettirilerek emrine 130 bin civarında asker verilmiştir.
“ Mustafa Kemal’in bu cephede gösterdiği başarı, askeri dehasını ortaya koymuş ve Kurtuluş Savaşı’nın lideri olmasında etkili olmuştur.”
“ Çanakkale Zaferi, Milli mücadele ruhunun doğmasında etkili olmuş, Osmanlı Devletinin saygınlığını da artırmıştır. Milli Kurtuluş fikrinin uyanmasında etkili olmuştur.”
“ Gelibolu’daki bu mücadeleler Türk tarafı için bir savunma savaşı durumunda iken, İtilaf Devletleri için “İstanbul’a kadar uzanmak” amacıyla yapılan ve kesin zaferi hedefleyen bir taarruz savaşı idi. Çanakkale aynı zamanda Türk tarafı için bir ihtiyaç cephesiydi.”
“Çanakkale Savaşlarının seyri 3 Kasım 1914 ile 18 Mart 1915 tarihleri arasında deniz savaşları, 25 Nisan 1915ve 9 Ocak 1916 Gelibolu Yarımadası kara savaşları olarak devam etmiştir.”
Bölge: Gelibolu Yarımadası
Sonuç: Kesin Osmanlı Zaferi
“İtilaf Devletleri donanmasının geri çekilmesi Anzak Devletleri’nin ilk yenilgisi olmuştur.” Deniz savaşında yenilen İtilaf devletlerine karşı kazanılan deniz zaferi Çanakkale’nin geçilemeyeceğini kanıtladı.
“Muhakeme gücü ile tarihe adını yazdıran Cevat Paşa, Çanakkale Deniz Savaşları’nı yönetti. Askeri dehası sayesinde Mustafa Kemal ile birlikte savaşın kaderini belirledi. Savaşta düşman donanmasının manevralarını gözlemledi ve mayınların Erenköy Koyu’na döşenmesine karar verdi.”
Taktik kararlar, manevra ve gözlemler, karar, azim. Disiplin ve inanmak, moral gücü gibi pek çok etken bir araya gelince bu savaşı kazanan Mehmetçik’in dev donanmasıyla (üstün silah gücü) “Gelibolu’ya hücum eden İtilaf devletlerine karşı kazanılan iman dolu, azim, direnç ve kararlılığın zaferidir. Tarih daha önce böyle bir zafer yazmadı.18 Mart 1915’te dev zırhlılar, birer birer Çanakkale Boğazının sularına gömüldü…”
“ İtilaf devletlerinin savaş gemileri Osmanlı Zırhlısı Nusret’in döşediği mayınlara yakalandı.”
“Zafer 7 Mart’ı, 8 Mart’a bağlayan gece Çanakkale Zaferi Türk Ulusunun bağımsızlık ve Milli Mücadele sembolü de olmuştur.”
“ Birleşik Filo’nun Çanakkale Boğazına karşı yaptığı 18 Mart tarihli en geniş kapsamlı saldırı, harekâtın son operasyonudur ve birçok kaynakta 18 Mart Deniz savaşı olarak geçmektedir.”
Kısaca; “ 3 Kasım 1914’te İngiliz Filosunun Çanakkale Boğazı’nı ablukaya alması ve dış istihkâmlarını topa tutması ile başlayan Çanakkale muharebeleri 19Aralı ve 20 Aralık 1915 gecesi 236 günlük bir muharebeden sonra Kuzey grubunun, 8 Ocak ve 9 Ocak 1916’da 256 günlük bir muharebeden sonra Güney Grubu’nun çekilmesi ile sona ermiştir.”
“Çanakkale Savaşı bir “meydan muharebesi” değildir. Çanakkale Boğazı’nın uzun ve dar yarımadası Gelibolu’da yüz binlerce insanın boğaz boğaza geldiği fakat Türk’ün kendi topraklarını korumak için mücadele ettiği bir savunmadır.”
“Çanakkale komutanları, Türk Generaller Esat Paşa, Mehmet Vehip Paşa, İsmail Cevat Paşa, Ali Mustafa Fevzi Paşa, Çolak Faik Paşa, Mehmet Ali Paşa, Mustafa Hilmi Paşa; Alman Generaller ise Van Der Goltz Paşa, Weber Paşa, Metren Paşa ve Tromer Paşa idi.”
“Deniz savaşı sonunda 3 muhabere gemisi Çanakkale Boğazı’na gömüldü. 4 gemi saf dışı kaldı, düşman filosu boğazı terk etti.”
“Osmanlı İmparatorluğu 18 Mart 1915’te İtilaf Devletleri’nin donanmasını püskürtüp boğazı terk eden İtilaf Devletleri, bundan bir ay sonra 25 Nisan 1915’te ise Gelibolu Yarımadası kıyısına İngiliz, Avustralya, Yeni Zelanda ve Fransız güçleri çıkarma yaptı. Çarpışmalar yıl sonuna dek sürdü. Her iki taraf da kayıplar verdi.”
“Türkler 57.000 şehit, 21.000 hastalıktan ölüm,10.000 kayıp,100.000 yaralı, 64.000 hasta olmak üzere toplam zayiat 252.000 kişidir. İtilaf Devletleri zayiatı yine 252.000 kişidir.”
“ 57. Alay Şehitler Alayı olarak biliniyor. 57.Alay Şehitliği kitabesine göre Çanakkale muharebelerindeki kaybı 25’i subay olmak üzere 1817 kişidir.”
“Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı (Atase) arşiv belgelerine göre ise 1731 şehit ve 543 kayıp, toplam 2274 kişidir.”
“ Çanakkale savaşının Başkumandan Vekili Harbiye Nazırı Enver Paşa, Kolordu Kumandanı Yanya kahramanı Esat Paşa, Tümen Kumandanı Yarbay Mustafa Kemal.”
Çanakkale Savaşı sırasında Mustafa Kemal’in askerlere söylediği söz tarihe geçmiştir. “Ben size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum! Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimizi başka kuvvetler ve başka komutanlar alabilir.”
Bu emir Mustafa Kemal’in askerlerini motife etmiş, cesaretlendirmiş ve savaşın kazanılmasında önemli bir duygu, düşünce ve psikoloji yaratmıştır. Azim, inanç, direnç vb. askerini iyi tanıyan bir komutanın kendi önderliğinde yapması gereken ve yapılıp başarıya götüren bir kişilik Mustafa Kemal…
Türk askeri ve halkı düşmanların geçmesine son dakikaya kadar var gücüyle engel olmuştur. Asker ve milletin birlik ve beraberlik içinde verdiği şanlı mücadeleyi anlatan Çanakkale Zaferi, dünya savaş tarihi ve insanlık tarihinde benzerine az rastlanır bir kahramanlık destanıdır. Dönemin en büyük donanmalarına ve ordularına karşı zafer kazanılmıştır.
“Çanakkale Deniz Savaşları, üstün teknoloji ve ateş gücü ile denizden taarruz eden düşmana karşı kısıtlı imkânlara sahip olan Türk askerinin kahramanlığı sayesinde zaferle sonuçlanan ve dünya harp tarihinde önemli yere sahip bir savunma harekâtıdır.”
Çanakkale savaşına Osmanlı İmparatorluğu’nun terk ettiği topraklardan da katılım olmuştur.
“ Şehitler; Suriye ve Filistin’den 787,Lübnan ve Iraktan 117, Kosova’dan 65, Yunanistan’dan 45, Makedonya’dan 31, Arnavutluk’tan 27, Bulgaristan’dan 21 kişidir.”
“Hayatını kaybeden 57. Alaya bağlı askerler için Gelibolu Yarımadası’nda Bombasırtı üzerinde 12 Aralık 1992 tarihinde sembolik bir şehitlik açılmıştır.”
“Tümen kumandanı olan Mustafa Kemal, Kolordu mevcuduna yakın birliklere komuta etmiş; düşmanın ilk çıkarma harekâtını başarı ile durdurmuştur.”
“18 Mart Çanakkale Zaferi Batı ülkelerinin beklentilerinin tersine gelişmelerle sonuçlanmıştır. Çarlık Rusya’nın çöküşünü hızlandırmıştır. Bu savaşın sonucunda İngiltere’de yönetim değişikliği olmuştur. Türk tarihine büyük bir destan olarak yazılmış ve Anadolu toprakları ve Boğazların Türklerin hâkimiyetinde kalmasını sağlamıştır.”
“Bu cephede alınan galibiyet dünya ülkelerinin güç dengelerini değiştirmiş ve yüce Türk devletinin belirleyici ve yönlendirici gücünü gözler önüne sermiştir. Çanakkale cephesinin Anadolu halkına verdiği azim, umut ve kararlılık Kurtuluş Savaşının meşalesini de ateşlemiştir.”
“Savaşta elde edilen başarı Osmanlı Devleti’nin dünya önündeki prestijini kurtarmıştır.”
“Özellikle Gelibolu Yarımadasında elde edilen zafer çöken bir devletin içinde kahramanca savaşan Türklerin eski gücünü tekrar kazandığını gösterdi.”
“ Zafer sadece Türkiye’nin değil bütün dünyanın geleceğini değiştirmiştir.”
“ Çanakkale Savaşları’nın 1. Dünya Savaşı üzerindeki en belirgin etkisi savaşın iki yıl daha uzaması olmuştur. ”
“ Hayat o yıl durmuştu ( 1915). Mektepler mezun vermemişti. Kimse kendini düşünemedi. Bütün dünya birbirine karşı savaşıyordu. Ve bu savaşta herkese ihtiyaç vardı. Genç, ihtiyar. Bunun en büyük örneklerinden birisi ise öğrencilerinin çoğunun gönüllü olarak savaşa katıldığı Tıbbiyenin 1915 yılında eğitimine 1 yıl ara vermesidir.
Genç, yaşlı dinlenmeden insanlar savaşa giderken 1915 yılında hayat durmuştu.”
“ Türkler Çanakkale’yi zorlayan çağının en ileri tekniğine sahip güçler karşısına adeta bir kale gibi dikilmişlerdir. ( Churchill )
“ Çanakkale savaşları yüzyılımızın en büyük savaşlarından birisidir”. “Çanakkale Geçilmez” ilkesi bir slogan olarak tarihe kayıt olarak işlenmiştir.
Savaşın simgelerinden birisi de savaşın kaderini değiştiren isimlerden biri olan Havranlı Seyit Onbaşıdır.
215 kiloluk bombayı sırtlayarak topa taşıyan Seyit Onbaşı düşman zırhlılarını Boğaz’a gömdü.(Bu olayın ayrıntıları Çanakkale’de Seyit Onbaşı Heykeli’nde ayrıntılı bir biçimde anlatılıyor. Hikâye uzun) Mecidiye Tabyasının tüm personeli Seyit Onbaşı’nın şahsında anıtlaştı.
Savaştan gazi olarak memleketine dönen Seyit’e onbaşılık rütbesi savaştan sonra törenle verildi. Daha sonra Kurtuluş Savaşında tekrar askerlik yaptı. 50 yaşında köyünde zatürreden öldü ( 1939 )
“ Kara muharebeleri yaklaşık 8,5 ay sürmüştür.” “Mustafa Kemal yaklaşık 11 ay boyunca Çanakkale cephesinde bulunmuştur.”
20 Ocak 1915-10 Aralık 1915 ( 19’uncu Tümen Komutanı )
Ünlü Çanakkale Türküsü Çanakkale Deniz savaşı henüz başlamadan önce askerler harbe hazırlanırken vaktiyle Çanakkale yöresinde söylenen bir aşk türküsünün üzerine savaşa katılan “bıyığı terlememiş delikanlı” gençlerle ilgili sözler de ilave edilerek oluşturulmuştur. Bu savaş bittikten sonra da askerlerin ağzında gidiyor.
“Bugün Gagavuz Türkleri de, Arnavut, Makedon da, Bosna Hersekli, Kerküklü de bu türküyü söyler. Anadolu’nun her yöresinde dönemin bütün Osmanlı coğrafyasında Çanakkale türküsü söylenir. Herkes kendi dilinde aynı türküyü söyler. Çanakkale Türküsü Milli Mutabakatın ötesinde coğrafyaların mutabakatıdır. Bütün coğrafyaların birlikte söylediği bir türküdür.”
Bu savaş sonunda savaşın düşman yaratmayacağını ispatlayan Gazi Mustafa Kemal’in Anzak askerlerinin annelerine yazdığı mektup çok ünlüdür. Çocuklarının bizim topraklarımızda huzur ve barış içinde uyuduğunu söyleyen bu mektubun içeriğinin ne kadar samimi olduğunu bilen, duyan anne, baba ve dedeler şimdi Çanakkale ‘ye gelerek bunun doğruluğunu görüyor ve huzur içinde çocuklarının mezarını ziyaret ederek dua ediyorlar. Barışa ne kadar katkı verildiğini anlıyorlar.( Yurtta Barış, Dünyada Barış)
Bu savaş İstanbul’da kurulan 3 büyük spor kulübü olan Galatasaray, Fenerbahçe ve Beşiktaş’ı da tek yürek yapmıştır. Galatasaray’dan 23, Fenerbahçe’den 5, Beşiktaş’tan 2 sporcu farklı cephelerde şehit olmuştur.
Çanakkale savaşlarında yarım milyon insan hayatını kaybetmiştir.
Savaşın tarafları, Osmanlı İmparatorluğu ve Alman İmparatorluğu birlikte karşılarında Birleşik Krallık, Fransa ve Rusya
“Çanakkale Savaşı; dünyanın en büyük ordularının kara, deniz ve denizaltı unsurlarıyla saldırıları karşısında; çok sıkıntılı bir dönem geçirmekte olan Osmanlı Devleti’nin gerçekleştirmiş olduğu büyük direnişi simgeler.”